اسطوره و اسطورهشناسی نزد جوزف کمبل
اسطوره و اسطورهشناسی نزد جوزف کمبل
اسطوره شناسیها- ج 4
چهارمین کتاب مجموعه اسطوره هشناسی ها منتشر شد.
پیشگفتار
بخش نخست: شخصیت علمی جوزف کمبل و شکل گیری آن
مقدمه
قسمت نخست: روش تطبیقی
قسمت دوم: ساخت گرایی
قسمت سوم: عرفان شرقی
موخره
بخش دوم: اسطوره شناسیِ جوزف کمبل و شکل گیری آن
مقدمه
قسمت نخست: اسطوره
قسمت دوم: اسطوره شناسی
اسطوره شناسی تطبیقی
اسطوره شناسی ساخت گرا
قسمت سوم: اسطوره شناسی تطبیقیِ ساخ تگرا؛ تک اسطوره
قهرمان
سفر قهرمان
قسمت چهارم: نقدِ اسطوره شناسی تطبیقیِ ساخ تگرا؛ تک اسطوره.
موخره
بخش سوم: نمونههای کاربردی
قسمت نخست: رمان سووشون
قسمت دوم: فیلم زنی به نام نیکیتا
قسمت سوم: رسال هالطیرِ ابن سینا
قسمت چهارم: آرامگاه شاه نعمت الله ولی
نمایه
کتاب نامه
به جرات می توان گفت که در حوزه ی مطالعات اسطوره شناسانه – هم در سطح
جهانی آن هم در سطح ایران – هیچ اسطوره شناسی از شهرت و آوازه ی جوزف
کمبل برخوردار نیست. اغلب اسطوره شناسان در حیطه ی تخصصی خود و برخی
از آنان در دیگر حیطه ها هم مشهور بوده و نام و نشانی دارند، اما، باید توجه داشت
که هیچ کدام از آنان در این خصوص از توان رقابت با کمبل بهره نم یبرند. آراء
و نظرات او نه تنها در حیطه ی تخصصی اش بلکه در حیطه های دیگر نیز به انحاء
متفاوت به کار گرفته شده و می شود. اسطوره شناسی جوزف کمبل در حوزه ی
مطالعات اسطوره شناسانه شیوه ای نو محسوب م یشود که در ابداعی بودن آن
هیچ جای بحث نیست، چنا نکه در کاربردی بودن آن هم. و شاید عمده شهرت
اسطوره شناسی کمبل و به تبع این خود او هم، همانا، کاربردی بودن، قابلیت
بالای عملیاتی شدن یا به بیانی دیگر به سهولت به اجرا درآمدن شیوه ی ابداعی
او باشد. جای توجه دارد که، این شیوه به محض شک لگیری در حوزه ی مطالعات
اسطوره شناسانه، در حوزه ی ادبیات و هنر – هم در ساحت خلق و هم در ساحت
درک – چندان به کار رفت که امروزه در اغلب یا حتی تمامی فهرست های
روش های نقد ادبی و هنری با صلابت جای گرفته و از این راه بر شهرت و آوازه ی
جوزف کمبل کماکان می افزاید. و این یکی از اهم دلایل نگارش این نوشتار برای
نگارندگان است.
و به تحقیق می توان گفت که اسطوره شناسیِ خاص جوزف کمبل؛ ت کاسطوره،
یک اسطوره شناسیِ تطبیقیِ ساخ تگراست که اصول عرفان شرقی در اساس آن
لحاظ شده است. به دیگر سخن، سه امر در شک لگیری، نوع و نحوه ی شکوفایی، و
روند توسعه ی اسطوره شناسی خاصِ کمبل به شکل بنیادین آن موثر بوده اند: روش
تطبیقی که روش پرداختن به دانش های تطبیقی است و این نوع از علوم از یک
سو در مقابل دانش های منطقه ای، فرهنگی و تمدنی قرار دارند و از سویی دیگر
در مقابل دانش های محض و ناب. و به کارگیری این روش در حوزه ی مطالعات
اسطور هشناختی به ابداع روشی نو در این حیطه انجامید به نام اسطوره شناسی
تطبیقی که به بررسی قیاس ی –تطبیقیِ نظام مند مضامین و روایت های اسطوره ای
فرهنگ ها و اقوام متفاوت م یپردازد، به ویژه فرهنگ ها و اقوامی که خاستگاه های
مشترکی دارند. ساخ تگرایی که به مثابه ی یک روش، یک رویکرد یا حتی یک
پارادایم، بر این عقیده است که مظاهر انسانی در عین تعدد و تنوع و تکثر،
دارای ساختارهایی محدود و قابل احصا هستند که م یتوان این مظاهر متعدد
و متنوع و متکثر را به نظام یا نظا مهایی تقلیل داد که پ سپشت این پدیده های
ظاهری بوده و اساس و بنیان آن ها را تشکیل م یدهند. و به کارگیری این روش
در حوزه ی مطالعات اسطور هشناختی به ابداع روشی نو در این حیطه انجامید به
نام اسطوره شناسی ساخ تگرا؛ روشی که در این حوزه به شکل کوشش در جهت
کشف و استخراج وجوه مشترک و بنیادین اسطور هها تجلی یافت. و عرفان شرقی
که هدف حیات آدمی را آگاهی، معرفت و یا شناخت م یداند و غایت این همه را
یکی شدن با هستی مطلق یا در یک کلمه وحدت. و از این راه آدمی را در حکم
یک فاعل شناسا به سیر و سلوکی بی وقفه و پیوسته م یخواند که در ذات خود دو
وجه دارد: وجه انفسی و وجه آفاقی. در این عرفان کمال آدمی جز از طریق این
سیر و سلوک میسر نمی شود و حد اعلای این تکامل تطابق این دو وجه است و
فنای هستی بشری در هستی مطلق. کوتاه سخن این که، جوزف کمبل با قائلیت
توامان به اسطوره شناسیِ تطبیقی از سویی و اسطوره شناسیِ ساخ تگرا از سوی
دیگر، و به کارگیری اصول عرفان شرقی در حوزه ی مطالعات اسطور هشناختی
برای نخستین بار، سعی کرد با گردآوری تمامی قهرمانان اساطیری از اقصی نقاط
جهان و تطبیق پیرنگ داستانی تک تک آ نها با هم، الگوی واحدی تبیین کند
به نام قهرمان که در حکم یک شخصیت اسطوره ای شخصیت محوری تمامی
روایت های اسطوره ای تمامی اقوام جهان است و سفر او پیرنگ تمامی داستان های
اسطوره ای در تمامی فرهنگ های جهان. این میان، جای توجه دارد که سفر این
قهرمان با تک تک مراتب آن یادآور وجه انفسی و وجه آفاقی سیر و سلوک
عارفان هی شرقی به طور توامان است. و این در حالی است که تطابق این دو هم در
مبحثی از اسطور هشناسی کمبل مطرح م یشود که او خود «ناف هستی » می نامد و
/ اسطوره و اسطور هشناسی نزد جوزف کمبل/ 3/
«تو، آن هستی » که برگرفته از متون عرفانی هند است و عنوان یکی از کتاب های
مهم او. و این یکی از اهم دلایل نگارش این نوشتار برای نگارندگان است.
حال که اهم دلایل نگارش این نوشتار برای نگارندگان تبیین شد، گفتنی است که
این نوشتار از سه بخش شکل م یگیرد، بدین قرار: بخش نخست که «شخصیت
علمی جوزف کمبل و شک لگیری آن » نام دارد و بر آن است که به تبیین
شخصیت علمی کمبل یا دقیق تر از آن نحوه ی شک لگیری و خاستگاه های آن
پرداخته و از این راه زمینه ی لازم را برای مطالعه ی آراء و نظرات یا به بیانی
فنی تر نظریه های او فراهم آورد. بخش دوم که «اسطوره شناسیِ جوزف کمبل و
شکل گیری آن » نام دارد و با تدقیق در جمیع آراء و آثار متعدد و متنوع جوزف
کمبل، در گام نخست به تبیین اسطوره در نزد این اسطوره شناس م یپردازد تا با
معین کردن تعریف او از اسطوره در گام بعدی به تبیین اسطوره شناسی در نزد
او پرداخته و تعریف او از این مهم را تعین بخشد. سپس، بر اساس تعریف او از
اسطوره و اسطوره شناسی، و لحاظ تمامی تمهیدات لازم، در گام بعدی نوبت به
تبیین کلیت اسطوره شناسی خاص او یعنی ت کاسطوره می رسد. و تا این شاکله
هم شکل گرفت، در گام بعدی اجزاء بنیادین یا به تعبیری تک تک عوامل و
عناصر تشکیل دهنده ی این کلیت به صورت تفکیک شده و به تفصیل تبیین
م یشوند. و بخش سوم که «نمونه های کاربردی » نام دارد و بر آن است که در
عمل به اسطوره شناسیِ خاص کمبل؛ تک اسطوره پرداخته و از این راه تفهیم آ ن
را تسریع بخشد و به تبع این تفاهم بر سر آن را تسهیل، چه در این دو سه دهه ی
اخیر توجه بر نمونه های کاربردی در قیاس با نظریه های صرف بی هیچ بحثی
گوی سبقت را ربود هاند. در این بخش از این نوشتار سعی بر آن است که تمامی
توان و قابلیت های عملیاتی و اجرایی ت کاسطوره ی کمبل به ویژه در حیطه ی
ادبیات و هنر تبیین شود
از این مجموعه پیشتر منتشر شده است:
کتاب 2 – اسطوره و اسطوره شناسی نزد ماکس مولر
کتاب 3 – اسطوره و اسطوره شناسی نزد ژرژ دومزیل
کتاب4- کتاب حاضر