درآمدی بر نظریه‌های هنر-بهروز عوض پور

فصل اول : کلیات…

1- 1- مقدمه.

1- 2- نظریه چیست ؟.

1- 3- هنر چیست ؟.

1- 4- نظریه ی هنر چیست ؟.

1- 5- موخره

فصل دوم : نظریه های هنر.

2- 1- مقدمه.

2-2- نظریه ی بازنمایی هنر.

2-2-1- پیش از افلاطون و ارسطو.

2-2-2- افلاطون.

2-2-3- ارسطو.

2-2-4- پس از افلاطون و ارسطو.

2-3- نظریه ی فرانمایی هنر.

2-3-1- پیش از تولستوی و کروچه / کالینگوود.

2-3-2-  تولستوی..

2-3-3-  کروچه / کالینگوود.

2-3-4-  پس از تولستوی و کروچه/کالینگوود.

2-4- نظریه ی صورت گرایی هنر.

2-4-1- پیش از کلایو بل و راجر فرای..

2-4-2-  کلایو بل و راجر فرای..

2-4-3-  پس از کلایو بل و راجر فرای..

2-5- موخره 170

فصل سوم : نظریه های اسلامی هنر.

3-1- مقدمه.

3-2- نظریه های اسلامی هنر  با رویکرد حکمی فلسفی..

3-2-1- منظر مشایی..

3-2-2- منظر اشراقی..

3-2-3- منظر صدرایی..

3-3- نظریه های اسلامی هنر  با رویکرد حکمی عرفانی..

3-4- موخره

« درآمدی بر نظریه های هنر » اثر پژوهشگری جوان ولی توانمند و با آینده ای درخشان است . این کتاب نه ادعای ارائه ی یک نظریه ی تازه را دارد و نه چنین است . اثر حاضر می کوشد تا نظریه های گوناگونی را که کمتر در نوشته های فارسی یک جا دیده می شود گرد هم آورده ، به مفهوم آکادمیک آن تعریف نموده ، و در حد حوصله ی خود تبیین نماید . با چنین تلاشی می توان گفت که متن حاضر در حوزه ی هنر یک نگاه تا حد امکان جامعی را از نظریه های گوناگون ارائه می دهد ، و همین به نوبه ی خود موجب اصالت کتاب حاضر شده است .

این اثر بدیهی ترین واژه های مربوط به حوزه ی هنر و فلسفه ی هنر را مورد پرسش قرار می دهد . پرسشهایی همانند « هنر چیست ؟ » ، « نظریه چیست ؟ » ، … مفاهیمی که توصیف آنها سهل و در عین حال ممتنع است . پرسشهایی قدیمی ولی کهنه نشدنی ، قدیمی ولی اقناع نشدنی ، که از همین جهت هر آینه پاسخی نو می طلبند . پاسخهایی که نه فقط به واسطه ی عامل زمان بلکه به واسطه ی عامل مکان و فرهنگ نیز مقتضیات  مخصوص به خود را طلب می کند .

برای اینکه بتواند مجموعه ای گسترده از نظریه های هنر را شامل شود ، اثر پیش رو کوشیده است در دو محور در زمانی و هم زمانی این تصویر کلان را ارائه نماید که به همین روی نظریه های گوناگون در طول تاریخ و در گستره ی جغرافیایی مورد توجه قرار گرفته اند . گفتنی است که متاسفانه به دلیل کمبود تاملات و به خصوص مکتوبات در نقاط دیگر دنیا اغلب نظریه های هنر  خاستگاه اروپایی و غربی پیدا کرده اند . جای توجه دارد که این مسئله هرگز بدان معنا نیست که نباید از زحماتی که اندیشمندان غربی در این خصوص کشیده اند قدردانی کرد بلکه تاسف ما از نبود و یا کمبود صدا هایی دیگر به خصوص صدا هایی شرقی است . با این وجود اثر حاضر توجه جدی به عرصه ی نظریه های هنر در فرهنگ بومی یعنی ایرانی ، ایرانی- اسلامی و اسلامی دارد . و افسوس که در این حوزه یعنی نظریه ی هنر ما هنوز آراء نظام مند و برجسته ای نداریم . البته در برخی از نظریه های فرهنگ های دیگر – به طور عمده غربی –  گاهی شارحان قابل توجهی داشته ایم اما بانی نظریه ی هنر آن هم برخاسته از جامعه و هنر بومی خود به طور کلی نداشته ایم . با این حال مولف محترم کوشیده است تا یک فصل کامل را به « نظریه های اسلامی هنر » اختصاص دهد . در این فصل که به چهار جریان بزرگ و اصلی در حوزه ایرانی- اسلامی اشاره دارد تلاش شده است تا در حد وسع خود به این کمبود یا شاید بهتر است بگوئیم نبود پرداخته شود ، البته  از نوع شرح آن چرا که همان طور که در ابتدا نیز گفته شد این اثر اساساً به دنبال ارائه ی نظریه ای نو در این زمینه نیست .

گفتنی است که شاید مهمترین امتیاز این اثر ارائه ی نگاهی کلان و گسترده به رهجویان این عرصه باشد چرا که کتاب های اینچنینی به واقع می توانند همانند یک نقشه برای شناخت جغرافیای موضوع – در اینجا نظریه های هنر – این امکان را میسر سازند تا دانشجویان عزیز علاوه بر کسب اطلاعاتی ارزشمند مقصد خویش را نیز شناسایی نمایند . همچنین آثاری از این دست برای پژوهش های تطبیقی نیز در جای خود بسیار مفید و مناسب هستند .

دکتر بهمن نامور مطلق ، تهران ، 1392